16η Ετήσια Συνάντηση της Ομάδας Εργασίας των στελεχών των Γραφείων Προϋπολογισμού των Κοινοβουλίων και των Ανεξάρτητων Δημοσιονομικών Θεσμών των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ

Τρίτη, 18 Ιουνίου 2024

16η Ετήσια Συνάντηση της Ομάδας Εργασίας των στελεχών των Γραφείων Προϋπολογισμού των Κοινοβουλίων και των Ανεξάρτητων Δημοσιονομικών Θεσμών των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ

Η Βουλή των Ελλήνων και το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή (ΓΠΚΒ) φιλοξένησαν στην Αθήνα στις 17 και 18 Ιουνίου την 16η Ετήσια Συνάντηση της Ομάδας Εργασίας των στελεχών των Γραφείων Προϋπολογισμού των Κοινοβουλίων και των Ανεξάρτητων Δημοσιονομικών Θεσμών των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ. Την έναρξη των εργασιών κήρυξε ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Κωνσταντίνος Τασούλας ενώ κεντρικοί ομιλητές ήταν οι υπουργοί Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών κ. Κωστής Χατζηδάκης και Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού κ. Κυριάκος Πιερρακάκης. Ομιλητές ήταν επίσης ο πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων κ. Απόστολος Βεσυρόπουλος και η Δ’ Αντιπρόεδρος της Βουλής κα Όλγα Γεροβασίλη. Τις εργασίες παρακολούθησε και ο Γενικός Γραμματέας της Βουλής κ. Βασίλειος Μπαγιώκος.

Ο Συντονιστής του ΓΠΚΒ καθηγητής κ. Γιάννης Τσουκαλάς δήλωσε: «Με μεγάλη χαρά και ιδιαίτερη τιμή το Γραφείο, με την ένθερμη στήριξη του Προέδρου της Βουλής, διοργάνωσε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην Βουλή των Ελλήνων, την 16η ετήσια συνάντηση των ανεξάρτητων δημοσιονομικών θεσμών των χωρών του Ο.Ο.Σ.Α με 37 αντιπροσωπίες χωρών. Μέσα σε ένα θερμό πνεύμα συνεργασίας η συνάντηση ανέδειξε την αξία του μακροχρόνιου σχεδιασμού προς όφελος των πολιτών. Μέσα σε ένα περιβάλλον διαδοχικών κρίσεων, τα Γραφεία μας καλούνται να συνεισφέρουν ώστε να σχεδιασθεί μία νέα φιλοσοφία πολιτικής που θα ισορροπεί μεταξύ της συνετής δημοσιονομικής διαχείρισης και της συστηματικής χρηματοδότησης των πολιτικών εκείνων που θα οικοδομήσουν οικονομίες και κοινωνίες που θα είναι περισσότερο ανθεκτικές σε μελλοντικές αναταράξεις».

Στις εργασίες της Ετήσιας Συνάντησης συμμετείχαν 120 εκπρόσωποι 37 χωρών ενώ από την Ελλάδα συμμετείχε εκτός από το διοργανωτή ΓΠΚΒ και το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο.

Στην πρώτη ενότητα της Ετήσιας Συνάντησης εξετάσθηκε ο τρόπος με τον οποίο οι Ανεξάρτητοι Δημοσιονομικοί Θεσμοί μπορούν να μεταβούν από την απλή παρακολούθηση των δημόσιων οικονομικών και της συμμόρφωσης των κρατών με τους δημοσιονομικούς κανόνες στην ουσιαστική υποστήριξη της μακροπρόθεσμης δημοσιονομικής βιωσιμότητας. Συγκεκριμένα, στην ενότητα αυτή παρουσιάστηκαν τα χαρακτηριστικά που οι Ανεξάρτητοι Δημοσιονομικοί Θεσμοί χρειάζεται να αναπτύξουν για το σκοπό αυτό. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:

(i) ανεξαρτησία (ως προς τη διοίκηση, τη λειτουργία και τους πόρους τους)

(ii) ανάπτυξη κατάλληλων αναλυτικών εργαλείων (όπως αναλύσεις για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της οικονομίας, εκτιμήσεις για το κόστος των κυβερνητικών ή νομοθετικών προτάσεων, μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις, άρτια εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό κ.α.)

(iii) καλύτερη επικοινωνία (διάδοση και προώθηση) της δουλειάς των Ανεξάρτητων Δημοσιονομικών Θεσμών.

(iv) αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της επικοινωνίας (κάλυψη στα ΜΜΕ και στο διαδίκτυο).

Χρησιμοποιώντας τα παραπάνω τέσσερα κριτήρια, ο ΟΟΣΑ δημιούργησε έναν νέο «Δείκτη Δημοσιονομικής Συνηγορίας (Fiscal Advocate Index)» για να αξιολογήσει τους κυριότερους Ανεξάρτητους Δημοσιονομικούς Θεσμούς των χωρών του ΟΟΣΑ, ως «συνήγορους» της μακροπρόθεσμης δημοσιονομικής βιωσιμότητας. Όσον αφορά την Ελλάδα, η μελέτη που παρουσιάστηκε κατέδειξε ότι οι δύο ελληνικοί ανεξάρτητοι δημοσιονομικοί θεσμοί (το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή και το Δημοσιονομικό Συμβούλιο) αποδίδουν καλά ως προς τα κριτήρια της ανεξαρτησίας και της αναλυτικής τους ικανότητα, αλλά υστερούν στα αποτελέσματα της επικοινωνίας σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Στη δεύτερη ενότητα συζητήθηκε η σημασία της συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία συζήτησης και εξέτασης του προϋπολογισμού στις αρμόδιες κοινοβουλευτικές επιτροπές, καθώς και η χρήση καινοτόμων πρακτικών με στόχο την ενίσχυση της εμπλοκής των πολιτών σε θέματα που σχετίζονται με τον προϋπολογισμό και την κατανόηση των δημοσιονομικών περιορισμών και των αναγκαίων συμβιβασμών στην κατανομή των δαπανών. Επίσης, ο διάλογος με τους πολίτες συμβάλλει στην πολυφωνία, στη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων και στην ενίσχυση της κοινοβουλευτικής εποπτείας.

Στο πλαίσιο αυτό ο κ. Βεσυρόπουλος, πρόεδρος της διαρκούς επιτροπής οικονομικών υποθέσεων, παρουσίασε τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα στο σύνολο της οικονομίας και ειδικότερα στην παρακολούθηση των δημοσιονομικών μεγεθών από τους πολίτες, στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας θεσμών που σχετίζονται με την παρακολούθηση δημοσιονομικών μεγεθών και στην συμμετοχή των πολιτών στην διαδικασία συζήτησης του προϋπολογισμού. Επίσης υπογραμμίστηκε ότι η εξωστρέφεια και η συμμετοχή των πολιτών αποτελούν προτεραιότητες, ενώ η υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω την διαφάνεια και την ενημέρωση των πολιτών.

Παράλληλα παρουσιάστηκαν παραδείγματα συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού στα Κοινοβούλια της Σκωτίας και της Ολλανδίας. Ειδικότερα, το Κοινοβούλιο της Σκωτίας έχει εφαρμόσει μεθόδους που βασίζονται στην προσέγγιση της διαβουλευτικής δημοκρατίας (deliberative democracy) με στόχο την ενίσχυση του ρόλου των πολιτών στη λήψη αποφάσεων, ενώ το Κοινοβούλιο της Ολλανδίας έχει αναπτύξει την πρακτική «V-100» η οποία περιλαμβάνει την επιλογή εκατό πολιτών με σκοπό να πραγματοποιήσουν έλεγχο των δημόσιων οικονομικών, να θέσουν ερωτήσεις στους αρμόδιους φορείς και να συζητήσουν δημόσια για δημοσιονομικά θέματα.

Στην τρίτη ενότητα εξετάστηκε ο ρόλος των Ανεξάρτητων Δημοσιονομικών Θεσμών για την κατανόηση των δημοσιονομικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής αλλά και της «πράσινης μετάβασης». Επισημάνθηκε ότι η ποσοτικοποίηση των δημοσιονομικών συνεπειών είναι μια ιδιαίτερη δύσκολη άσκηση καθώς περιβάλλεται από αβεβαιότητες και πολύπλοκες συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα. Στην ίδια ενότητα παρουσιάστηκε το εξειδικευμένο εργαλείο ανάλυσης, με την ονομασία Edison, που έχει αναπτύξει ο ΟΟΣΑ για τον υπολογισμό των δημοσιονομικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Έχει σχεδιαστεί, ως ένα απλό πρώτο βήμα, για να βοηθήσει τους οικονομολόγους προς την καλύτερη κατανόηση των δημοσιονομικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Τόσο η κλιματική αλλαγή όσο και η πράσινη μετάβαση είναι πιθανό να ασκήσουν πιέσεις στα δημόσια οικονομικά. Οι δημοσιονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι πιθανό να είναι σημαντικές. Οι αρχικοί υπολογισμοί δείχνουν ότι η πίεση που θα ασκηθεί στα δημόσια οικονομικά είναι δεύτερη σε μέγεθος μετά τη γήρανση του πληθυσμού. Επιπλέον, οι δημοσιονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ευρείες. Ενδέχεται να απαιτηθούν δαπάνες για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης και την πρόληψη των ζημιών που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Απώλειες δημοσιονομικών εσόδων θα προκύψουν αναπόφευκτα από τη μειωμένη χρήση ορυκτών καυσίμων. Η άνοδος της θερμοκρασίας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα έχουν πρόσθετες δημοσιονομικές επιπτώσεις.

To υπόδειγμα Edison παρέχει ένα αναλυτικό πλαίσιο για την μελέτη:

1) του κόστους πράσινης μετάβασης που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις καθώς μειώνουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.

2) του κόστους προσαρμογής και αντιμετώπισης των ζημιών που προκαλούνται από ακραίες κλιματικές συνθήκες, καθοδηγώντας τους χρήστες του υποδείγματος στους βασικούς τομείς στους οποίους πρέπει να επικεντρωθούν κατά τον υπολογισμό του αντίκτυπου της κλιματικής αλλαγής στη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα. Παρέχοντας μια κοινή μεθοδολογία, θα συμβάλει στην παροχή των θεμελίων για τους ενδιαφερόμενους φορείς ώστε να αυξήσουν την ευρύτερη κατανόηση του κοινού σχετικά με τις δημοσιονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Η τέταρτη ενότητα επικεντρώθηκε σε μεθόδους και εργαλεία που βελτιώνουν την κατανόηση των δημοσιονομικών κινδύνων και την ακρίβεια της ανάλυσης της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, ώστε οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις για ένα ασφαλέστερο δημοσιονομικό μέλλον. Ο Συντονιστής του ΓΠΚΒ και καθηγητής του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης κ. Γιάννης Τσουκαλάς παρουσίασε ένα υπό ανάπτυξη καινοτόμο οικονομετρικό μοντέλο έγκαιρης παρακολούθησης και ποσοτικοποίησης των δημοσιονομικών κινδύνων ενώ εκπρόσωπος του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου (CBO) των ΗΠΑ παρουσίασε το μοντέλο προβλέψεων για την μετανάστευση και την επίδραση που μπορεί να έχει στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό και την οικονομία συνολικά.

Στην ενότητα 5 παρουσιάστηκαν οι νέες προκλήσεις στην επικοινωνία των δημοσιονομικών μηνυμάτων στο ευρύ κοινό από τους Ανεξάρτητους Δημοσιονομικούς Θεσμούς. Διαπιστώθηκε ότι απομάκρυνση των πολιτών από τις παραδοσιακές πηγές ειδήσεων και η αύξηση της παραπληροφόρησης μέσα από τα νέα κανάλια, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπονομεύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στη δημοκρατία. Σε αυτό το περιβάλλον, οι Ανεξάρτητοι Δημοσιονομικοί Θεσμοί μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, προωθώντας την κατανόηση των δημοσιονομικών προκλήσεων με σαφή και αντικειμενικό τρόπο ώστε να ενισχυθεί η πολιτική βούληση για ανάληψη δράσης. Στη συνεδρίαση παρουσιάστηκαν καινοτόμες προσεγγίσεις για την βελτίωση της επικοινωνίας των σύνθετων οικονομικών και δημοσιονομικών προκλήσεων με παραδείγματα από θεσμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Κεντρικό Γραφείο Σχεδιασμού της Ολλανδίας. Και οι δύο θεσμοί προχώρησαν σε εκτεταμένο γλωσσικό ανασχεδιασμό των κειμένων τους και διαρκή αξιολόγηση της ευκολίας ανάγνωσης με γλωσσολογικά εργαλεία και σε γραφιστικό ανασχεδιασμό των έντυπων και ψηφιακών εκδόσεων με εκτεταμένη χρήση infographics. Συζητήθηκαν επίσης τα οφέλη και τα προβλήματα από την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της διαδραστικότητας του επιστημονικού προσωπικού με τους πολίτες. Αν και η διαδραστικότητα έδωσε αρχικά θετικά αποτελέσματα, στη συνέχεια παρατηρήθηκε ότι τα προβλήματα ήταν περισσότερα από τα οφέλη καθώς σημαντικός αριθμός χρηστών έβγαζε επιθετικότητα και τοξικότητα, φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί ευρύτερα στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Κατά το δείπνο εργασίας εκπρόσωποι του Ομοσπονδιακού Γραφείου Σχεδιασμού του Βελγίου παρουσίασαν τη μεθοδολογία και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε το Γραφείο κατά την αποτίμηση των προεκλογικών προγραμμάτων των κομμάτων στις πρόσφατες εκλογές στο Βέλγιο. Η αποτίμηση περιορίστηκε στα προγράμματα των κομμάτων που είχαν ήδη κοινοβουλευτική παρουσία και είχε δυναμικό χαρακτήρα, δηλαδή εκτίμησε και τις μακροοικονομικές συνέπειες από τα προτεινόμενα δημοσιονομικά μέτρα.